Marie Salomea Skłodowska –Curie : French Physicist and Chemist

मेरी क्यूरी ( मान्या स्क्लोडोव्हस्का )

जन्मदिन - ७ नोव्हेंबर

क्यूरीज आणि रेडिओॲक्टिव्हिटी: 

मेरी क्यूरी ( मान्या स्क्लोडोव्हस्का )

जन्मदिन - ७ नोव्हेंबर

 व प्येर क्यूरी 

मेरी क्यूरीचं मूळ नाव मान्या स्क्लोडोव्हस्का. ७ नोव्हेंबर १८६७ रोजी तिचा एका गरीब कुटुंबात जन्म झाला. 

तिचे वडील विज्ञान आणि गणित शिकवत, तर आई पियानो वाजवे. पण तिच्या लहानपणीच मान्याची आई क्षयानं मरण पावली. मग भीतीनं आपली तरी क्षयाविरुद्ध प्रतिकारशक्ती वाढावी म्हणून व्यायामासाठी मान्यानं नृत्यकला शिकायला सुरुवात केली.

त्यावेळी पोलंड हा रशियन झारच्या आधिपत्याखाली होता. झारच्या अन्यायाविरुद्ध बोलल्यामुळे मान्याच्या वडिलांची नोकरीही गेली होती. १८८३ साली झारशाहीच्या विरुद्ध असलेल्या भूमिगत स्त्रीमुक्तिवादी ‘फ्लोटिंग युनिव्हर्सिटी' बरोबर मान्यानं काम करायला सुरुवात केली. 

मान्याला पुढे पॅरिसला जाऊन शिकायचं होतं. पण मान्याच्या बहिणीलाही - ब्रोन्यालाही - पॅरिसला जाऊन शिकायचं होतं, आणि वडिलांकडे त्यांच्यापैकी कुणालाच पॅरिसला पाठवण्यासाठी पैसे नव्हते. त्यांनी तसं मान्याला सांगितलं. त्यांना वाटलं की, मान्याचा चेहरा खूपच पडेल. पण ती ठामपणे म्हणाली, 'ब्रोन्याला पॅरिसला जाऊन शिकू दे. तिच्या शिक्षणासाठी मी काम करेल आणि नंतर मी पॅरिसला जाईन'.

मान्यानं मग पैसे मिळवण्यासाठी एका रशियन उमरावाकडे 'गव्हर्नेस' म्हणून काम करायला सुरुवात केली. त्या उमराव कुटुंबातला सगळ्यात मोठा मुलगा वॉर्सा विद्यापीठात शिके. तो सुट्टीत घरी येई. त्या दोघांचं प्रेम जमलं. पण त्याची आई मधे आली. उमरावाचा मुलगा आणि गव्हर्नेसशी लग्न करणार? नंतर ते प्रकरण मोडलं. पण मान्या मात्र प्रचंड खचली होती. तिच्या फक्त सतरा वर्षांच्या कोवळ्या मनावर प्रचंड आघात झाले होते. तिनं जीव देण्याचाही विचार केला होता आणि तशी एक चिठ्ठीही लिहून ठेवली होती. पण विज्ञानाच्या सुदैवानं, विज्ञानाच्या प्रेमानं तिला वाचवलं.

मान्यानं पाच वर्षं नोकरी करून ब्रोन्याला शिकवलं.नंतर पुढे फिट्टंफाटच्या चालीवर ब्रोन्यानंही मान्याला शिकवलं. मान्या मग पॅरिसला गेली. पण शिक्षणाला सोडून फारसे पैसेही तिच्याकडे नव्हते. जेमतेम एका अडगळीच्या खोलीत ती राही. त्यात खूप अंधार आणि धूळ असे. प्रचंड थंडीत तिला तिथे ऊबही मिळत नसे. फक्त पाव, थोडंसं लोणी आणि चहा यांवर अनेक दिवस-महिने तिला काढावे लागत. अंडीही खाणं तिला परवडत नसे.

 रसायनशास्त्राच्या प्रयोगशाळेतल्या बाटल्याही धुण्याचं काम ती करे. कित्येकदा या सगळ्यामुळे घेरी येऊन ती पडायचीही. पण या काळात तिला तिच्या गळक्या प्रयोगशाळेत प्रयोग करणं भाग होतं. कारण मुख्य प्रयोगशाळेत तिला प्रवेशच नव्हता. 

एक बाई प्रयोग करताना इतर शास्त्रज्ञांना तिच्याविषयी आकर्षण वाटलं आणि त्यांचं प्रयोगातून लक्ष उडालं तर काय? हा त्यामागचा विचार होता.

एवढी संकटं येऊनही तिनं देवावर विश्वास ठेवला नाही. ती जन्मभर निरीश्वरवादी राहिली. 

या प्रयोगशाळेतच तिची प्येर क्यूरीशी गाठ पडली. तो त्यावेळी त्याच्या भावाबरोबर 'स्फटिक (क्रिस्टल) हा खूप दाबाखाली वीज कशी निर्माण करतो यावर संशोधन करत होता. प्येर हा मान्याच्या बुद्धिमत्तेवर प्रभावित झाला. नंतर त्यांचं लग्नही झालं आणि 'मान्या स्क्लोडोव्हस्का'ची 'मेरी क्यूरी' झाली. ते दोघं इतके साधे होते की हनीमूनला चक्क लग्नात भेट मिळालेल्या सायकलवर बसून गेले होते.

याचवेळी बेहक्रेलला युरॅनियमच्या क्षारांतून सूर्यप्रकाश न शोषतासुद्धा कसलंतरी उत्सर्जन (रेडिएशन) होतंय असं आढळलं होतं आणि त्यावर संशोधन करायला त्यानं मेरीला पाचारण केलं होतं.मेरीनं हेन्री बेहक्रेलबरोबर युरॅनियम क्षारातून निघणाऱ्या त्या गूढ रेडिएशनवर काम करायला सुरुवात  केली. 

प्येर आणि मेरी ही एक प्रचंड अफलातून जोडी होती. प्येर जरा जास्त खट्याळ तर मेरी जास्त गंभीर. प्येरमुळेच मेरी थोडीशी इतर गोष्टींत रस घ्यायला लागली. प्येरनंच तिला इतर शास्त्रज्ञ, लेखक, कवी वगैरेंशी ओळख करून दिली. या सगळ्या विचारवंतांचा एक गटच बनला. 

प्येरही इतका साधाभोळा होता की एकदा 'ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेस'च्या निवडणुकीला उभा असतान तो स्वत:चा प्रचारही फारसा करत नसे. आणि जर कुणाला भेटलाच तर त्याचा प्रतिस्पर्धीच त्याच्यापेक्ष कसा चांगला आहे तेच तो सांगायचा. मग शेवट अर्थातच प्येर निवडणुकीत पडला. 

 प्रयोगात प्येरही मेरीला मदत करे. क्यूरी दांपत्यानं शास्त्राच्या इतिहासात एका प्रचंड मोठ्या प्रयोगाला सुरुवात केली होती. यासाठी चिकाटी आणि कठोर परिश्रमांची गरज होती. 

युरॅनियम ऑक्साईड असलेला पिचब्लेड क्षार उकळवून क्यूरी दांपत्यानं त्याचं शुद्धीकरण करण्याचे प्रयत्न सुरू केले. त्या क्षाराच्या द्रवाचा थेंबही ते जमिनीवर सांडू देत नसत. त्यांना तासन्तास लोखंडी स्टोव्हसमोर बसावं लागे. जेव्हा त्या जाळामुळे घुसमटायला होई, तेव्हा ते त्यांची जागा बदलत. तेवढ्यात मेरीला न्यूमोनिया झाला. पण प्येर त्या घरगुती भट्टीसमोर बसून काम करतच राहिला. या भानगडीत मेरीचं वजन पंधरा पौंडांनी घटलं. या प्रकरणात एवढी जिद्द आणि एवढे परिश्रम लागले की फक्त प्येरच्या हातून ते कधीच शक्य झालं नसतं' असं त्यांची मुलगीच नंतर म्हणायची. मेरी मात्र एवढी निश्चयी होती की तिनंच प्येरला प्रयोगात कधीही हार न मानता सतत पुढे चालू राहण्याविषयी प्रवृत्त केलं.

१८९७ साली मेरीनं आयरीन या मुलीला जन्म दिला. पलंगावर पडल्यापडल्या तिच्या डोक्यात प्रयोगांविषयी विचार चालूच असत. बाळंतपणानंतर एका आठवड्यातच पुन्हा ती कामाला लागली होती. दोन वर्षं ही 'ढवळाढवळ' केल्यावर त्यांना अगदी थोडासा 'बिसमथ कंपौंडचा गाळ' मिळाला. 

मेरीला वाटलं की या गाळात नक्कीच एक नवीन पदार्थ असला पाहिजे. तिनं त्यावर मग प्रयोग करायला सुरुवात केली. शेवटी तिला तो पदार्थ मिळाला. 

त्या नवीन मिळालेल्या मूलद्रव्याचं नाव तिनं तिच्या पोलंड या मायदेशावरून 'पोलोनियम' असं ठेवलं. 

आता त्या गाळातून 'पोलोनियम' वेगळा काढल्यावरही जे पदार्थ उरत होते त्यांवर प्रयोग करण्याची गरज होती. त्यांतही काहीतरी सापडेल असं मेरीला वाटत होतं.

या उरलेल्या गाळाचं 'शुद्धीकरण आणि स्फटिकीकरण (प्युरिफिकेशन आणि क्रिस्टलायझेशन)' त्यांनी चालूच ठेवलं. अतोनात परिश्रमांनंतर शेवटी त्यांना, त्यातूनच, आणखी एक मूलद्रव्य सापडलं. आणि बेहक्रेलला पडलेलं कोडं एकदाचं सुटलं. या नवीन मूलद्रव्याचं नाव त्यांनी 'रेडियम' असं ठेवलं. 

रेडियम अगदीच विचित्र तऱ्हेचं मूलद्रव्य होतं. यूरेनियमच्या ते दहा लाख पटीनं रेडिओॲक्टिव्ह  होतं. 

रेडियम काळ्या कागदात गुंडाळलं तरी ते आजूबाजूच्या पदार्थांवर परिणाम करायचं. त्यापासून निघणारे किरण, जंतूच नव्हे तर वनस्पती, प्राणी यांचाही नाश करू शकायचे. ते पेशी नष्ट करू शकल्यामुळेच त्यांचा कॅन्सरवरच्या उपचारांसाठी उपयोग होईल असं वाटायला लागलं आणि तसंच झालं. 

त्यावेळी रेडियमची किंमत दर ग्रॅमला दीड लाख डॉलर्स (७० लाख रुपये) होती. अनेक मित्र आणि नातेवाईक यांनी क्यूरी दांपत्याच्या घरी येऊन पेटंट घेण्याविषयी सुचवलं. इतर कोणी असतं तर लगेच पेटंट मिळवून पैशाच्या मागे लागलं असतं. पण आपल्या शोधाचा सगळ्या मानवतेला फायदा व्हावा असं वाटल्यामुळे तिनं या शोधाबद्दल साधा पेटंटसाठी अर्जही केला नाही.

 'माझ्या संशोधनाचा उपयोग मानवतेसाठी, प्रेमासाठी व्हावा, पैशासाठी नाही' असं मेरी म्हणाली. 

रेडियममधून सतत ऊर्जा बाहेर पडत असते. बाहेरून प्रकाश किंवा अन्य मार्गानं ऊर्जा न मिळताही ही ऊर्जा कशी बाहेर पडते याचं कोडं बरेच दिवस शास्त्रज्ञांना पडलं होतं. 

शेवटी आईनस्टाईननं ते सोडवलं. रेडियमच्या वस्तुमानाचं (m) ऊर्जेत (E) आईनस्टाईनच्या प्रसिद्ध समीकरणाप्रमाणे (E=mc2) रूपांतर होत होतं. यालाच 'रेडिओॲक्टिव्हिटी' असं म्हणतात.

युरॅनियममधून होणाऱ्या किरणोत्सर्गातून खरंतर तीन प्रकारचे किरण मिळाले होते. काही किरण चुंबकत्वामुळे एका दिशेला वळत होते, तर काही वेगळ्याच दिशेला वळत होते. 

रदरफोर्डनं त्यांतल्या घन विद्युतभार किंवा पॉझिटिव्ह (+) चार्ज किरणांना 'अल्फा रेज' असं नाव दिलं होतं, तर ऋण विद्युतभार किंवा निगेटिव्ह (-) चार्ज असणाऱ्या किरणांना 'बीटा रेज' असं नाव दिलं होतं. 

किरण हे कणांनी बनले आहेत असं मानून त्यांतल्या कणांना मग 'अल्फा पार्टिकल्स' आणि 'बीटा पार्टिकल्स' असं शास्त्रज्ञ म्हणायला लागले. 

त्यानंतर १९०० साली पॉल विलार्ड यानं चुंबकत्वामुळे दिशा न बदलणारे आणि कशातूनही आरपार जाणारे असेही किरण शोधले, आणि त्यांना 'गॅमा रेज' असं नाव दिलं. हे कण कशाचे आणि कसे बनलले असतात याविषयी मात्र कुणालाच काहीच पत्ता नव्हता.

 पण १८९८ साली मेरीनंच या किरणोत्सर्गाला 'रेडिओॲक्टिव्हिटी' असं नाव दिलं होतं. तेव्हापासून हे नाव कायमच झालं. 

पण या रेडिएशनमुळे विशेषत: अल्फा कणांच्या उत्सर्जनामुळे रेडियमचं वस्तुमान हळूहळू कमी होत होतं. कुठल्याही रेडिओॲक्टिव्ह पदार्थाचं असंच होतं. यालाच 'रेडिओॲक्टिव्ह डीके' असं रदरफोर्ड म्हणे. 

कुठलाही रेडिओॲक्टिव्ह पदार्थ असा  र्‍हास  (डीके) होऊन त्याचं वस्तुमान निम्मं व्हायला जेवढा वेळ लागतो, त्याला रदरफोर्ड त्या वस्तूचं 'अर्धायुष्य (हाफ लाईफ)' असं म्हणे. यावरून गणितं करून पृथ्वीचं वय काय आहे हेही त्यानं आजमावलं होतं. 

 या रेडिएशनची तीव्रता मोजण्याची पद्धतीही मग शोधण्यात आली. हे रेडिएशन ज्या वायूतून जातं तो वायू आयोनाईज्ड होतो आणि त्यामुळे त्यातून वीज वाहू शकते. या विजेच्या प्रवाहाचं मोजमाप करून रेडिएशनची तीव्रता आणि शक्ती मोजता येईल अशी ती युक्ती होती.

रेडिएशनचा शोध म्हणजे काही फक्त रेडियम पदार्थाचा शोध होता एवढंच नव्हतं. या शोधांचा अणूच्या रचनेशी संबंध आहे हे मेरीनं ताडलं होतं. आणि जेव्हा सगळ्या वस्तू या अणूंपासून बनल्या आहेत हेही जगन्मान्य झालं नव्हतं, तेव्हा मेरीन हे सांगितलं होतं, हे विशेष. शिवाय, हे किरण म्हणजेच त्यांतले कण हे जर अणूतून निघत असतील तर याचा अर्थ अणू हा सर्वात लहान, अविभाज्य असणं शक्य नाही हेही शास्त्रज्ञांच्या त लक्षात यायला लागलं होतं. हेच विचारांचं सूत्र कालांतरानं रदरफोर्डनं पुढे नेलं. 

अणुबॉब बनवण्याच्या प्रक्रियेतलंही हे पहिलं पाऊल होतं. 

मेरी, प्येर आणि बेहक्रेल यांना मिळून भौतिकशास्त्राचं एक नोबेल पारितोषिक मिळालं.

 त्यावेळी कुठलीही बाई एवढं संशोधन करेल यावर कुणाचाच विश्वास नव्हता. सगळेजण प्येरला मुख्य संशोधक आणि मेरीला 'साधारण’ समजत. तशी उघडपणे चर्चा त्याकाळी चाले. 

नोबेल कमिटीनंही प्रथम फक्त प्येर क्यूरी आणि बेहक्रेल यांचीच नावं सुचवली होती; पण प्रथम एका स्वीडिश गणिती विदुषीच्या आणि नंतर प्येरच्या आग्रहास्तव मेरीचं नाव मग त्यात घालण्यात आलं.

 मेरी ही नोबेल पारितोषिक मिळवणारी पहिलीच स्त्री होती आणि १९३५ साली तिच्या मुलीलाही नोबेल पारितोषिक मिळेपर्यंत ती एकच स्त्री नोबेल पारितोषिक विजेता होती.

मेरी आणि प्येर प्रसिद्धीपासून दूर पळत, आणि ब्रिटनीपासच्या एका खेड्यात जाऊन लपून बसत. तरीही एकदा एक अमेरिकन वार्ताहर त्यांचा पत्ता शोधत शोधत तिथे आलाच. त्यानं त्यांच्या घराबाहेर एक गावंढळ दिसणारी बाई बघितली. त्यानं विचारलं, 'तुम्ही या घरचं काम बघता का?' ती बाई म्हणाली, 'हो.' तो म्हणाला, 'बाईसाहेब घरात आहेत का?' ती म्हणाली, 'नाही, त्या बाहेर आहेत'. तो लगेच म्हणाला 'मग क्यूरी बाईबद्दल काहीतरी खाजगी सांगा ना!' त्यावर ती बाई म्हणाली, 'लोकांच्या खाजगी आयुष्यात रस घेण्यापेक्षा त्यांच्या नव्या कल्पनांमधे, विचारांमधे रस घ्या', असं क्यूरीबाई म्हणतात. त्या वार्ताहराला ती बाई कोण होती हे कळायला वेळ लागला नाही.

X X

इ.स. १९०० च्या सुमारास प्येर क्यूरीच्या प्रकृतीवर किरणोत्सर्जनाच्या प्रयोगामुळे खूपच वाईट परिणाम व्हायला सुरुवात झाली. 

१९०६ साली पॅरिसमधे रस्ता ओलांडताना एका अपघातात तो अवघं सत्तेचाळीस वर्षं वय असताना मरण पावला. याचा मेरीवर प्रचंड परिणाम झाला. मेरीनं त्यावेळी एक डायरी लिहिली होती. ती वाचताना डोळ्यांत चक्क पाणीच येतं. प्येरच्या आठवणीनं ती खूपच व्याकूळ झाली होती. तिला प्रचंडच 'डिप्रेशन' आलं होतं. 'आपणही रस्त्यावरून जाताना कुठल्याशा गाडीशी टक्कर होऊन आपला पण जीव का जात नाही' असंही तिला वाटायचं. 

यातून तिच्या संशोधनाविषयी शंका घेणारे अनेक होतेच. लॉर्ड केल्व्हिन्सनं लंडन टाईम्समधे लेख लिहून रेडियमच्या अस्तित्वाविषयीच शंका उपस्थित केल्या होत्या. रदरफोर्डनं तशाच शंका पोलोनियमविषयी उपस्थित केल्या होत्या. 

पण मेरी त्यामुळे मुळीच खचली नाही. आणि तिनं आपले प्रयोग तसेच पुढे चालू ठेवले. आठ वर्षांनी, प्येरच्या मृत्यूनंतर तिला दुसरंं नोबेल पारितोषिक दोन मूलद्रव्यं शोधल्याबद्दल मिळालं. 

फरक एवढाच की, यावेळी तिच्या आनंदात सहभागी व्हायला प्येर मात्र तिच्याजवळ नव्हता! प्येरनंतर मेरीला सॉबोर्न विद्यापीठानं त्याच्याच जागी शिकवायची विनंती केली. 

पहिल्या दिवशी तिच्या भाषणाला प्रचंड गर्दी झाली होती. त्यात खूप प्रसिद्ध शास्त्रज्ञ हजर होते. पण अजिबात न डगमगता प्येरनं जिथे मागचं लेक्चर अर्धवट सोडलं होतं, बरोबर तिथूनच तिनं शिकवायला सुरुवात केली होती.

१९११ साली 'ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेस'चे अडुसष्ट सदस्य होते. त्यांतला एक मरण पावल्यानं त्याची जागा रिकामी झाली होती. मग कुणीतरी मेरीचं नाव सुचवलं. 

पण तिला दोनदा नोबेल पारितोषिक मिळूनही ती ‘ॲकॅडमी'वर निवडून जाऊ शकली नाही. 

ॲकॅडमीच्या मीटिंगमधे बाई जर ॲकॅडमीची मेंबर झाली तर कसा वाईट परिणाम होईल, उद्या ती ॲकॅडमीची अध्यक्षही बनू शकेल, असा तिच्याविरुद्ध गदारोळ सुरू झाला. यावेळी पॉईनके अरन मात्र मेरीची बाजू घेतली.  या सभेत इतका गोंधळ झाला की, शेवटी चेअरमनला टेबलावर उभं राहून लोकांना शांत बसायला सांगावं लागलं. त्यामुळे मेरी मग ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसवर निवडून जाऊच शकली नाही. 

दुसऱ्या नोबेल पारितोषिकाच्या वेळी तर एक बाका प्रसंग उभा राहिला. तिचं आणि पॉल लांगव्हॅचं प्रेमप्रकरण त्याकाळी खूपच गाजत होतं. हे पारितोषिक स्वीडनमधे जाऊन घ्यावं लागतं. 'अशा  बाईला पारितोषिक द्यायचं म्हणजे स्वीडनच्या राणीला खूपच जड जाईल, म्हणून मेरीनं या प्रेमप्रकरणाविषयी प्रथम खुलासा करावा', असं नोबेल कमिटीनं तिला सुचवलं. पण मेरी खंबीर राहिली. 'माझं व्यक्तिगत आयुष्य हे हे माझं आहे, त्यात कुणीही ढवळाढवळ करू नये,' असं म्हणत कुठलाही खुलासा न देता सगळ्यांच्या नाकावर टिच्चून स्वीडनला जाऊन तिनं नोबेल पारितोषिक स्वीकारलं.

दोनदा नोबेल पारितोषिक मिळूनही फ्रान्समधे तिची प्रतिमा डागाळलेलीच राहिली. 

X X

मेरीनं पॅरिसला 'रेडियम इन्स्टिट्यूट' स्थापली. पहिल्या महायुद्धात मित्रराष्ट्रांच्या सैन्यासाठी 'रेडियम थेरपी' करण्यासाठी तिनं खूप मदत केली. जखमी सैनिकांचे एक्स-रेज काढण्यासाठी तिनं दोनशे एक्स रे वाहनांची निर्मिती केली. 

या कामात सतरा वर्षांच्या आयरिन या तिच्या मुलीनं मदत केली. युद्धानंतर आयरिनला मिलिटरी मेडल दिलं गेलं. पण मेरीचा कुठेच गौरवही झाला नाही. 

यावेळी मात्र आईनस्टाईननं तिची बाजू घेतली होती. त्यानं तिला लिहिलं त्यात, 'मला तुझी एनर्जी, तुझा प्रामाणिकपणा आणि उत्साह यांच्याविषयी खूपच आदर वाटतो. ब्रसेल्समधे आपली ओळख झाली, हे मी माझं भाग्यच समजतो. तू आणि लांगव्ह यांच्यासारखी खरीखुरी चांगली माणसं या जगात आहेत हे बघून मला धन्यच होतं. बाहेरच्या मूर्खाना तुमच्याविषयी काहीही बरळू दे, तुम्ही त्यांच्याकडे मुळीच लक्ष देऊ नका.'

मेरीला आयुष्यात प्रचंड मानसन्मान मिळाले. त्याचं तिला अजिबात कौतुक नव्हतं. तिनं ते सगळे पुरस्कार चक्क फेकून दिले. फक्त कुठे जेवणाचं आमंत्रण आलं असेल, तर त्याबरोबर येणारं मेनू कार्ड ती जपून ठेवायची. 'कुठेही पटकन गणितं करायला त्यांचा उपयोग होतो' असं ती म्हणायची. 

फ्रान्स आणि पोलंड या दोन्ही देशांतल्या पैशांच्या नोटांवर मात्र मेरीचा चेहरा झळकला.

त्याकाळी 'रेडिओॲक्टिव्ह पदार्थ प्रकृतीला चांगले', असंच मानलं जाई. अमेरिकेत तर अशा ' रेडिओॲक्टिव्ह' पदार्थांची औषधं टॉनिक म्हणून विकली जात आणि लोकही ती सर्रास घेत. त्यात अनेकांचा बळी जाई. 

जर्मनीत अशाच रेडिओॲक्टिव्ह (म्हणजेच ‘आरोग्यवर्धक’!) टूथपेस्टचीही जाहिरात होई. तुरुंगात असताना प्रसिद्ध शास्त्रज्ञ चॅडविकही तशी टूथपेस्ट वापरे. त्याकाळी त्यातला धोका कुणालाच जाणवत नसे. 

आपण करत असलेले प्रयोग धोकादायक आहेत हे मेरीलाही शेवटपर्यंत कळलंच नाही. ती रेडियम असलेली टेस्ट ट्यूब खिशात घालून खुश्शाल बिनधास्त हिंडायची. 

X X

रेडिओॲक्टिव्ह पदार्थ कित्येकदा तिच्या पलंगाशेजारीच पडलेले असत. आणि मग जे व्हायचं तेच झालं. जुलै ४, १९३४ रोजी शेवटी रेडिएशनमुळेच झालेल्या ल्यूकेमियानं तिचा बळी घेतला. 

६ जुलैला तिला प्येरशेजारीच पुरण्यात आलं. आणि तब्बल साठ वर्षांनंतर १९९५ साली प्येर आणि मेरी या दोघांचे उरलेसुरलेले अंश पॅरिसमधे पॅथीऑन इथे राष्ट्रीय स्मारकात पुन्हा एकदा दफन करण्यात आले. 

मेरीच्या मुली मात्र कर्तबगार निघाल्या. आयरिन आणि तिचा नवरा फ्रेडरिक जोलिएट यांना १९३५च्या डिसेंबरमधे रसायनशास्त्रातलं नोबेल पारितोषिक मिळालं. 

तिची दुसरी मुलगी ईव्ह ही एक प्रसिद्ध लेखिका बनली. पण या जगातून जाण्यापूर्वी मेरीनं अणूविषयीच्या आपल्या कल्पना बदलण्यात प्रचंडच महत्त्वाची कामगिरी पार पाडली होती.

 साधेपणा, मानवतावाद आणि विज्ञानाबद्दलची तळमळ यांमुळे मेरी विज्ञानाच्या दुनियेत अजरामरच होऊन गेली.

Comment and share