जॉर्ज वॉशिंग्टन कार्व्हर: एक महान कृषी शास्त्रज्ञ

जॉर्ज वॉशिंग्टन कार्व्हर: एक महान कृषी शास्त्रज्ञ 

(विज्ञान, शेती आणि मानवतेसाठी समर्पित जीवन करणारा शास्त्रज्ञ)

5 जानेवारी: स्मृतिदिन

बालपण आणि शिक्षण:

 एक महान कृषी शास्त्रज्ञ  जॉर्ज वॉशिंग्टन कार्व्हर यांचा जन्म 1864, डायमंड, मिसूरी, अमेरिका येथे रोजी झाला. हा शास्त्रज्ञ म्हणजे आधुनिक तंत्रज्ञान विकसित करणारा व्यक्ती ज्याने प्रशिक्षेत्रामध्ये अतुलनीय आणि अद्वितीय कार्य केले. त्याच्या संशोधनाचा संपूर्ण जगाला फायदा झाला. त्याची जगात ओळख म्हणजे तो कृषीशास्त्रज्ञ, संशोधक, शिक्षक, मानवतावादी विचारसरणीचा होता मानवाच्या कल्याणासाठी अथक परिश्रमातून संशोधन करून त्यांनी जगाला एक खूप मोठी देणगी दिली. त्याने मूलभूत संशोधन व त्याच्याप्र सिद्धीस कारणीभूत असलेले आणि केलेले संशोधन म्हणजे शेंगदाणे, गोड बटाटे, माती संवर्धन यावर संशोधन केले.जॉर्ज वॉशिंग्टन कार्व्हर यांचे बालपण अत्यंत कठीण परिस्थितीत गेले.

जॉर्ज वॉशिंग्टन कार्व्हर यांचा जन्म अंदाजे 1864 मध्ये मिसूरी राज्यातील डायमंड येथे एका गुलाम कुटुंबात झाला. त्यांच्या जन्माची नेमकी तारीख ज्ञात नाही.ते जन्मतःच गुलाम होते, कारण त्यावेळी अमेरिकेत गुलामगिरी अस्तित्वात होती.

त्याच्या लहानपणीच त्यांचे आई-वडील निधन झाले किंवा त्यांना पळवून नेले गेले. त्यामुळे त्यांचा सांभाळ त्यांचे माजी मालक मोजेस कार्व्हर आणि त्यांची पत्नी सुसान यांनी केला.

कार्व्हर यांनी बालपणातील संघर्षांमुळे कठीण परिस्थितीशी झगडण्याची ताकद आणि आत्मनिर्भरता मिळवली. त्यांची जिज्ञासा आणि चिकाटी यामुळे ते एका गरीब गुलामाच्या मुलापासून एक प्रसिद्ध वैज्ञानिक आणि शिक्षक बनले.

X X

जॉर्जचा शिक्षणासाठीचा संघर्ष :

बालपणातच जॉर्ज यांना शिक्षणाची तीव्र इच्छा होती, पण त्या काळात कृष्णवर्णीय मुलांसाठी शिक्षणाच्या संधी फारच मर्यादित होत्या.जवळच्या पांढऱ्या/ गोऱ्या लोकांसाठी असलेल्या शाळेत त्यांना प्रवेश मिळत नव्हता, त्यामुळे त्यांनी स्वतःच अभ्यास करायला सुरुवात केली.

शिक्षण मिळवण्यासाठी त्यांनी लहानपणीच घर सोडले आणि वेगवेगळ्या शाळांमध्ये जाऊन शिकण्याचा प्रयत्न केला.शेवटी त्यांनी मिन्डेन, कॅन्सस येथील शाळेत प्रवेश मिळवला.

शिक्षण चालू ठेवण्यासाठी त्यांनी विविध प्रकारची कामे केली, जसे की कपडे धुणे, स्वयंपाक करणे आणि बागकाम. लहानपणी जॉर्ज अशक्त होते. ताप आणि सर्दी-खोकल्याने ते परेशन असत. त्यामुळे त्यांना घराबाहेर फारसे जाऊ दिले जात नसे. परसबागेत जॉर्ज कार्व्हर हे मदत करत असे. त्यातून जॉर्जना यांना वनस्पतींची आवड निर्माण झाली. वनस्पती आणि प्राण्यांची चित्रे काढणे, रंगवणे ते त्यांना खूप आवडायचे. रोपे लावणे, झाडे वाढवणे, पोषक माती तयार करणे अशा शेतकामांत ते तरबेज होते. याखेरीज नैसर्गिक कीटकनाशके, कृमीनाशके, कवकनाशके बनवून वापरण्यातील कौशल्यामुळेही लोक त्याना ‘वनस्पतीं’चा डॉक्टर म्हणू लागले. आधुनिक शेती तंत्रज्ञान या पेज ल लाईक फॉलो करा.आसपासचे लोक बाल जॉर्जना, स्वतःकडच्या झाडाझुडपांबद्दल सल्ला विचारीत.

शिक्षणाची आवड असल्यामुळे त्यांनी आयोवा स्टेट ॲग्रिकल्चरल कॉलेज (आताचे आयोवा स्टेट युनिव्हर्सिटी) मध्ये प्रवेश घेतला आणि कृषीशास्त्र व वनस्पतीशास्त्रात विशेष प्राविण्य मिळवले.त्यानंतर त्यांनी टस्केगी इन्स्टिट्यूटमध्ये (आताचे टस्केगी युनिव्हर्सिटी) प्राध्यापक म्हणून काम केले आणि कृषी संशोधनाला वाहून घेतले.

X X

 टस्केगी इन्स्टिट्यूटमधील कार्य:

1896 मध्ये कार्व्हर यांना टस्केगी इन्स्टिट्यूट (आताचे टस्केगी युनिव्हर्सिटी) मध्ये शिक्षण आणि संशोधन करण्याची संधी मिळाली. त्यांनी येथे 47 वर्षे काम केले आणि हजारो गरीब शेतकऱ्यांना सेंद्रिय शेती, माती संवर्धन आणि पर्यावरणपूरक शेती तंत्रज्ञान शिकवले.

X X

शेंगदाणे आणि गोड बटाट्याचे संशोधन:

शेंगदाण्याचा उपयोग:

लोक सहसा समजतात की कार्व्हर यांनी शेंगदाणेवर आधारित "शेंगदाणे बटर" (Peanut Butter) शोधून काढले, पण ही वस्तुस्थिती अर्धवट खरी आहे. अमेरिकेत त्याआधीही शेंगदाणे बटर बनवले जात होते. मात्र, कार्व्हर यांनी शेंगदाण्याचा 300 हून अधिक प्रकारे उपयोग शोधला, जसे की:

*शेंगदाणे तेल, सौंदर्यप्रसाधने (लोशन, साबण), शाई आणि रंग

*चिकट पदार्थ, औषधे, 

गोड बटाट्याचा उपयोग:

कार्व्हर यांनी रताळ्याचे 100 हून अधिक उपयोग शोधला, जसे की: पीठ, रबर,कागद, मद्य, चिकट पदार्थ.

त्यांनी केलेल्या संशोधनामुळे दक्षिणेकडील अमेरिकेतील शेतकऱ्यांना कापसावर अवलंबून न राहता विविध पीक घेतल्यास जमिनीचा पोत सुधारेल आणि अर्थव्यवस्थेला चालना मिळेल, हे समजले.

X X

मृदा संवर्धन आणि पीक परिपथ (Crop Rotation):

त्या काळात अमेरिकन दक्षिण भागातील शेतकरी सतत कापसाचे उत्पादन घेत असल्याने जमिनीची सुपीकता कमी होत होती. कार्व्हर यांनी "पीक परिपथ" (Crop Rotation) प्रणाली विकसित केली. यात त्यांनी असे सुचवले की,

एकाच जमिनीत वारंवार कापूस न लावता वर्षभरात शेंगदाणे, गोड बटाटे आणि इतर पिके घेतल्यास जमिनीतील नायट्रोजन वाढतो आणि सुपीकता टिकून राहते. या पद्धतीमुळे दक्षिणेकडील शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढले आणि पर्यावरणाला मोठा फायदा झाला.

X X

पुरस्कार आणि सन्मान:

कार्व्हर यांनी संपूर्ण आयुष्य हे लोकहितासाठी व्यतीत केले आणि आपले संशोधन गरीब शेतकऱ्यांसाठी मोफत उपलब्ध करून दिले. त्यांच्या योगदानाबद्दल त्यांना अनेक सन्मान मिळाले:

1906: अमेरिकन काँग्रेससमोर साक्ष देणारे पहिले कृष्णवर्णीय वैज्ञानिक

1921: शेंगदाण्याच्या उपयोगांविषयी अमेरिकन काँग्रेससमोर भाषण दिले

1923: स्प्रिंगार मेडल (Springarn Medal) – आफ्रिकन-अमेरिकन लोकांसाठी दिला जाणारा प्रतिष्ठित पुरस्कार

1939: फ्रँकलिन डी. रुझवेल्ट यांनी त्यांना "Roosevelt Medal for Outstanding Contribution to Southern Agriculture" प्रदान केले

1941: "Time" मासिकाने त्यांना "Black Leonardo" (कृष्णवर्णीय लिओनार्डो दा विंची) असे नाव दिले

 मृत्यू:

5 जानेवारी 1943 रोजी, 78 वर्षांच्या वयात, टस्केगी, अलाबामा येथे त्यांचे निधन झाले. अमेरिकेच्या सरकारने त्यांना गौरवण्याकरिता त्यांच्या सन्मानार्थ पोस्टल स्टॅम्प आणि नॅशनल मोन्युमेंट उभारले.

X X

जॉर्ज वॉशिंग्टन कार्व्हर यांची शिकवण:

त्यांनी संपूर्ण आयुष्य साधेपणाने आणि नि:स्वार्थ भावनेने व्यतीत केले. त्यांचे हे वचन प्रसिद्ध आहे:

"शिक्षण म्हणजे केवळ ज्ञान मिळवणे नव्हे, तर त्याचा उपयोग समाजाच्या भल्यासाठी करणे."

त्यांनी आपले संशोधन कधीही व्यावसायिकरित्या पेटंट केले नाही कारण त्यांना शेतकऱ्यांना मदत करायची होती, नफा कमवायचा नव्हता.

जॉर्ज वॉशिंग्टन कार्व्हर यांनी अमेरिकन शेतीत क्रांती घडवून आणली.

त्यांच्याविषयी मराठीत एक प्रसिद्ध पुस्तक आहे जे की सर्वांनीच वाचले पाहिजे..

'एक होता कार्व्हर' हे वीणा गवाणकर लिखित मराठी पुस्तक आहे, जे अमेरिकन कृषितज्ज्ञ आणि वैज्ञानिक जॉर्ज वॉशिंग्टन कार्व्हर यांच्या जीवनावर आधारित आहे. हे पुस्तक त्यांच्या कठीण परिस्थितीतून यशस्वी होण्याच्या जिद्दीची प्रेरणादायी कथा सांगते. 

त्यांनी आपल्या ज्ञानाचा उपयोग कृषीशास्त्र आणि संशोधनासाठी केला, ज्यामुळे अमेरिकेतील शेतकऱ्यांना मोठा फायदा झाला.

X X

X X

View, comment and share...