Presidential Government: अध्यक्षीय शासन पद्धती

3. अध्यक्षीय शासन पद्धती  

Presidential Government 

अध्यक्षीय शासन पद्धती म्हणजे अशी शासन पद्धती की जिथे,

1. कार्यकारी मंडळ हे कायदेमंडळाचा भाग नसते.

2. कार्यकारी मंडळ हे कायदेमंडळातून निवडले न गेल्यामुळे ते आपल्या कार्यासाठी किंवा धोरणांसाठी कायदेमंडळाला जबाबदार नसते.

3. नामधारी आणि वास्तविक असे दोन कार्यकारी प्रमुख या व्यवस्थेमध्ये नसतात. 

अध्यक्ष हा शासनाचा आणि राष्ट्राचाही प्रमुख असतो.

 अमेरिकेतील शासन पद्धती ही "अध्यक्षीय शासन पद्धती" चा उत्तम नमुना आहे .

X X

अमेरिके शिवाय बहुतांश "मध्य आणि दक्षिण अमेरिकी राष्ट्रांनी" या शासन पद्धतीचा स्वीकार केलेला आहे.

"संसदीय आणि अध्यक्षीय शासन" पद्धतीचा अर्थ तपासल्यानंतर आपणास एक गोष्ट स्पष्ट होते आणि ती म्हणजे या दोन्ही शासन पद्धती एखाद्या राष्ट्रातील कायदे मंडळ आणि कार्यकारी मंडळाच्या परस्पर संबंधावर अवलंबून आहेत.

जर कार्यकारी मंडळ हे कायदेमंडळाचाच भाग असेल तर ती "संसदीय शासन पद्धती" आणि कार्यकारी मंडळ जर कायदेमंडळाचा भाग नसेल तर ती "अध्यक्षीय शासन पद्धती" हे स्पष्ट होते.

"संसदीय शासन पद्धती" मध्ये जबाबदारीचे तत्व हे अतिशय महत्त्वाचे आहे. कायदेमंडळातूनच कार्यकारी मंडळ निवडले जात असल्यामुळे कार्यकारी मंडळ आपल्या धोरणासाठी कायदेमंडळाला जबाबदार असते.

"अध्यक्षीय शासन पद्धतीत" हे जबाबदारीचे तत्व प्रभावी नाही. कार्यकारी मंडळ कायदेमंडळाचा भाग  नसल्यामुळे आपल्या धोरणासाठी ते कायदेमंडळाला जबाबदार नसते.

X X

अध्यक्षीय शासन पद्धतीची वैशिष्ट्ये

1. "अध्यक्षीय शासन पद्धती" मध्ये कार्यकारी मंडळ हे कायदेमंडळाचा भाग नसते. दोन्ही स्वतंत्र असतात. 

अध्यक्ष आणि त्यांचे मंत्री कायदेमंडळातून निवडले जात नाहीत.

2. "नामधारी कार्यकारीप्रमुख "आणि "वास्तविक कार्यकारीप्रमुख" अशी विभागणी या शासनपद्धतीमध्ये नसते. 

अध्यक्ष हाच शासनाचा आणि राष्ट्राचा प्रमुख असतो.

3. अध्यक्ष हा वंशपरंपरागत नसतो किंवा त्याची नेमणूकही केली जात नाही. तो जनतेकडून निवडणुकीद्वारे निवडला जातो. अर्थात राष्ट्राप्रमाणे परिस्थितीत बदल आढळून येतो.

 अमेरिकेमध्ये "राष्ट्राध्यक्षां" ची निवड एका "निर्वाचन मंडळा" तर्फे होते. या निर्वाचन मंडळात जनतेने निवडून दिलेले प्रतिनिधी असतात.

X X

 अध्यक्षीय शासन पद्धतीत राष्ट्राध्यक्ष हा कायदेमंडळाला नाही तर जनतेला जबाबदार असतो.

4. अध्यक्षीय शासन पद्धतीत अध्यक्ष हा निश्चित कालावधीसाठी निवडला जातो. कालावधी पूर्ण होईस्तोवर अध्यक्ष आपल्या पदावर कायम असतो.

अमेरिकेचा अध्यक्ष हा चार वर्षासाठी आपल्या पदावर राहतो.

याउलट "संसदीय शासन पद्धती" मध्ये "वास्तविक प्रमुखाचा" कार्यकारी हा निश्चित नसतो.जोपर्यंत कार्यकारी मंडळावर (पंतप्रधान आणि मंत्रिमंडळ) संसदेचा विश्वास आहे तोपर्यंत ते पदावर राहतात.अविश्वासाचा ठराव मंजूर करून संसद "वास्तविक कार्यकारी " प्रमुखांना आपल्या पदावरून कधीही दूर करू शकते.

Comment and share